ABD İşsizlik Oranı Mayıs Ayında Nasıl Azaldı?


Selim Çakmaklı
Rutgers Üniversitesi Camden Kampüsü İktisat Bolümü Üyesi
[ Mersin Yaşam Gazetesi  sitesinde yayınlanmıştır]


ABD İşgücü İstatistikleri Bürosu (BLS)`nün 5 Haziran 2020 tarihli basın açıklaması mayıs ayında tarım-dışı istihdamda 2,5 milyonluk bir artış yaşandığını ve dolayısıyla işsizlik oranının yüzde 13,3`e gerilediğini müjdeliyordu. 10 Haziran 2010`da bu sefer Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), Mart 2020 döneminde istihdam edilenlerin sayısının bir önceki yılın mart dönemine göre 1 milyon 662 kişi azalmış olmasına rağmen, işsizlik oranının  yüzde 0,9 puanlık bir azalışla yüzde 13,2 seviyesine gerilediğini müjdeledi.

Her şeyden önce korona virüsün veri toplama faaliyetini etkilediğini kabul etmek gerekir. BLS, mayıs ayında hane halkı anketine cevap verme oranının yüzde 67, yani pandemi öncesine göre 15 yüzde puan daha düşük olduğunu belirtiyor. Yani ankete cevap verenlerin sayısı her yüz kişide 82`den 67`e düşmüş. İkinci önemli sorun ankete verilen cevapların sınıflandırılmasıyla ilişkili. BLS`nin basın bültenine göre “istihdam edilmiş ancak diğer nedenlerle işyerinden noksan” olanlar “isten geçici olarak çıkarılan issiz” olarak kaydedilmiş olsaydı, açıklanan işsizlik oranı yüzde 13,3 değil yüzde 16,3 olacaktı.[1] Demek ki işsizlik oranı çalışma çağındaki nüfusu nasıl sınıflandırıldığına göre değişebilmektedir.

Söz konusu sınıflandırma tüm ülkelerde benzer olmak durumunda. Buna göre nüfus içerisinden kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus belirlenir. Bu kategori içerisine 15 yaş ve daha büyük yaşta olup, yetiştirme yurtları, huzurevi, özel nitelikli hastane, hapishane, kışla vb. yerlerin dışında ikamet eden nüfusu kapsar. Daha sonra kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus iki alt gruba dağıtılır; işgücü ve işgücüne Dahil Olmayanlar.

İşsizlik oran işgücü kategorisinde yer alan issizlerin toplam işgücüne (yüzdelik) oranıdır. Herhangi bir işte yâri zamanlı ve/veya tam zamanlı çalışanlar istihdam kategorisinde sınıflandırılırlar. Bunlar arasında bazıları referans haftasında çeşitli nedenlerle işin başında olmasalar dahi işle bağlantıları devam ettiği için istihdam edilmiş kategorisinde yer almaya devam ederler.

İşsiz sayılmak ise daha çetrefilli bir durumdur; anketin yapıldığı dönem içinde istihdam halinde olmayanlardan son 4 haftada aktif bir şekilde iş arayanlar işsiz sayılır. Aktif bir biçimde iş aramayanlar ise “işgücüne dahil olmayanlar’ kategorisinde kaydedilir. Neden böyle bir kriter konulmuştur?

Çalışmak istemeyen kişinin işsiz kabul edilmemesi, iktisat bölümlerinde okutulan Neo-Klasik iktisadin uydurmasıdır. Neo-Klasik iktisatçılara göre “soyut” iktisadi birey çalışmakla boş zaman arasında tercihte bulunabilir. Dolayısıyla Neo-Klasik iktisat meseleye bir tercih sorunu olarak yaklaşır. Yaşamak için çalışmaktan başka çaresi olmama durumu Neo-Klasik iktisatçıların gözden kaçırdıkları bir durumdur. Resmi işsizlik oranları bu anlayışa uygun bicimde hesaplanır.

BLS anketin yapıldığı referans donemde herhangi bir işte belirli bir ödeme ya da kar karşılığında çalışmış herkesi istihdam edilmiş sayılır. Haftada 10 saatlik bir yâri zamanlı işte çalışanlarda 40 saatlik tam zamanlı kadrolu bir işte çalışanlarda istihdam edilmiştir.

BLS`nin Neo-Klasik iktisat anlayışına uygun hesapladığı işsizlik oranı resmi işsizlik oranıdır ve U3 olarak adlandırılır. Bunun dışında daha geniş tanımlı işsizlik oranları da hesaplanmaktadır. Örneğin U4, resmi işsiz sayısına çalışmaya hazır ancak “ümidini yitirmiş” işsizleri de ekler. U5`te U4`e “diğer” nedenlerden dolayı iş aramayan ancak çalışmaya hazır olanlar eklenerek işsizlik tanımı genişletilir. En geniş tanımlı ise işsizlik oranı U6`dir. U6, U5`e ekonomik nedenlerle yâri zamanlı çalışan ama fırsatını bulunca tam zamanlı bir işe geçmeyi isteyenleri ekler. Mayıs ayında U3 resmi işsizlik oranı yüzde 13,3 iken U6 işsizlik oranı yüzde 21,2`dir.[2]

TUİK verileri kullanılarak U4 ve U5 işsizlik oranlarını hesaplamak mümkündür. Bundan önce yayınlanan işgücü istatistiklerine bir göz atalım;[3] TUİK verilerine göre Türkiye’de istihdam oranı Mart 2018`de yüzde 47,1 iken bu oran Mart 2020`de yüzde 42`ye gerilemiştir. İşgücüne katılım oranında 2019`un mart ayına göre yüzde 4,5`lik bir gerileme söz konusudur. İşsizlik oranı 15-24 yaş grubunda yüzde 24,6 iken, işgücüne katilim oranı yüzde 7,2 gerilemiştir. Resmi istatistiklere dayanarak U4 ve U5`in yaklaşık yüzde 16 ve yüzde 22 olduğu hesaplanabilir. Ancak DISK-AR’ın işsizlik hesaplamaları TUİK`in hesaplamalarından daha doğru bir bilgi kaynağıdır. DISK-AR’ın hesaplamalarına göre geniş tanımlı işsiz sayısı 13 milyon 385 bin ve geniş tanımlı işsizlik oranı da yüzde 39`dur.[4]  

Korona virüs nedeniyle verilerin toplanmasında bazı sıkıntıların yaşanıyor olması anlaşılabilir bir durumdur ancak hem ABD hem Türkiye için görülen işsizliğin öyle hızlıca toparlanmayacağıdır. Bu durumda uygulanabilecek iktisat politikaları nelerdir sorusu önem kazanmaktadır.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Paul Robeson ve 1 Mayıs

http://www.mersinyasam.net `te yay ı nlanm ı ş t ı r Paul Robeson ve 1 Mayıs Selim CAKMAKLI ‘ ’Onlar eşitlik, barış, özgürlük istiyorlar… Siyahlar, beyazlar ve dünya’da ezilenler oldular arkadaş, oldular candan yoldaş’’. Bugüne kadar Amerika Birleşik Devletleri’nde insan hakları ve eşitlik mücadelesini yürütmüş ve saygıyı fazlasıyla hakeden pek çok kişi olmuştur. Bunların bazılarını yakından tanıyoruz. Örneğin Malcolm X Afrikalı-Amerikan müslümanların temsilcisi ve insan hakları aktivistiydi. Ünlü yönetmen Spike Lee, başrolünde Denzel Washington’unun oynadığı filminde Malcolm X’in hayatını ve hayatındaki değişimleri epik bir dille anlatmıştı. 1960’ların ABD’sindeki bir diğer önemli insan hakları aktivisti Martin Luther King Jr. insan hakları mücadelesinin hem lideri hem önde gelen sözcüsüydü. Malcolm X ve Martin Luther King Jr.’ın bugün kendilerini anmamızı ve saygı duymamızı sağlayan bir diğer özellikleri ise her ikisini...
Devamı

Hüzünlü Bir İskenderun Yazısı

Ehlen Dergisinde Yay ı nlanm ı ş t ı r Hüzünlü Bir İskenderun Yazısı Mekânların insan hayatında oynadığı rolü keşfetmek beni her zaman şaşırtır. Aslında bunu ilk kez, o zamanlar pek farkında olmayarak, babamın hikâyelerinde deneyimledim. Babam şofördü, ülkenin en ücra köselerine kadar direksiyon sallardı. Sabırlı ve geniş yürekli bir insan olduğundan, o evde yokken yaramazlıkta sınır tanımayan çocuklarına her zaman sabırla seslenmeyi bildi. Bunu da hikâyeler üzerinden yaptı. Babam, hikâyeye uzun tasvirlerle başlardı. Bu tasvirlerin ayrılmaz bir parçası mekânlardı. Zamanla babamla seyahat etme şansım da oldu. İş amaçlı ziyaret ettiğimiz şehirler, köyler ve mezralar hep tanıdık gelirdi ve zihnimin en değerli yerinde tutmaya çalışırdım onları. Babam gibi tasvir edebilmek için. Böyle bir yeteneği kazanamamış olduğumdan, İskenderun üzerine yazı yazmam istendiğinde yeniden babama başvurdum. Benim anılarım sınırlı. Ortaokul ve lise yılları dışında, İskenderun’un zihnimdeki en değerli y...
Devamı

Kapitalizm Zalimdir. İste 2019`dan Birkaç Örnek

31/12/2019 Her yılın sonunda genel değerlendirme yazıları yazılır, öne çıkan önemli sorunlar, toplumsal çalkantılar ve bir sonraki yıla devreden meseleler tartışılır. Tartışılan sorunlar genel kamuoyunda büyük ses getirmiş olaylardır. Benim buradaki amacım ise 2019 yılında ABD kamuoyuna gelen bazı meseleler üzerinden bir değerlendirme yapmaktır. Kuşkusuz 2019 yılı sağcı ideolojilerin iktidarında geçti. Ben gözlemlerimi ABD`den seçtim. Benzeri örnekleri Türkiye ve Brezilya`dan da bulmak pekâlâ mümkündür. İlk olarak Hollywood`un ünlü sinema yapımcısı Harvey Weinstein`la başlayalım. Harvey Weinstein Hollywood sinema endüstrisinin en önemli şirketlerinden olan Miramax ve the Weinstein şirketinin başkanıydı. Bu şirketlerin yapımcılığını üstlendiği pek çok film çeşitli film festivallerinde ve Oscar`da ödüller kazandı. Weinstein`in bir diğer özelliği Demokrat Parti için yaptığı bağışlar/bağış kampanyaları ve politikacılarla olan yakınlığı. 2017 yılının Ekim ayında New York Times gaz...
Devamı